Nieformalna pożyczka i jej oprocentowanie

Pożyczyłem kontrahentowi kilka tysięcy złotych na okres 60 dni, przy czym umówiliśmy się, że kapitał pożyczki zostanie zwrócony wraz z oprocentowaniem maksymalnym. Umowa nie została jednak zawarta w formie pisemnej, zaś kwota pożyczki została wręczona w gotówce. Jedyne potwierdzenie to korespondencja e-mail. Pożyczka została na szczęście zwrócona, ale bez odsetek. Pożyczkobiorca twierdzi, że zastrzeżenie odsetek było nieważne z uwagi na brak pisemnej umowy. Czy to prawda?

NIE. Faktem jest, że umowa pożyczki, której wartość wynosi więcej niż 500 złotych, powinna być stwierdzona pismem. Takiej formy wymaga art. 720 § 2 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121). Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy dochodzi również poprzez wymianę dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron.

Wymogu formy pisemnej nie spełnia e-mail (poczta elektroniczna), chyba że oświadczenia złożone w postaci elektronicznej zostały opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. To jednak nie wpływa w żaden sposób na roszczenie Czytelnika o zapłatę odsetek kapitałowych.

Przywołany przepis (art. 720 § 2 K.c.) nie przewiduje bowiem rygoru nieważności umowy pożyczki na wypadek niezachowania formy pisemnej. Nie jest to jednak żadna luka w prawie, ponieważ zasadą jest, iż zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie sporu nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Poza tym mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych (a nie dla ważności czynności prawnej), dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.

Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.

Powyższe oznacza, że umowa pożyczki zawarta przez Czytelnika z kontrahentem, w tym zastrzeżenie oprocentowania kapitałowego w wysokości odsetek maksymalnych (stanowiących czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, czyli obecnie 16% w skali roku), jest jak najbardziej ważna i skuteczna. Pożyczkobiorca nie kwestionuje samego wręczenia pożyczki. Poza należnością główną (kapitałem pożyczki) powinien on jednak uiścić także odsetki kapitałowe w wysokości odsetek maksymalnych.

Przypomnijmy, iż przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.