Praca sezonowa na zleceniu wykonywana przez uczniów i studentów

Ubezpieczenia ze zlecenia

Zasadniczo wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi dla zleceniobiorcy tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Dobrowolny charakter ma dla takiej osoby jedynie ubezpieczenie chorobowe (przystąpienie do niego możliwe jest wyłącznie na jej wniosek). Obowiązek wymienionych ubezpieczeń powstaje dla zleceniobiorcy od dnia oznaczonego w umowie zlecenia jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania i trwa do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Zgłoszenia takiej osoby do ubezpieczeń dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego. Właściwym do tego celu drukiem jest ZUS ZUA lub ZUS ZZA (gdy zleceniobiorca podlega ze zlecenia tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu). Zgłasza się go do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 X X.

Składki ZUS za zleceniobiorców wynagradzanych w sposób kwotowy, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, zleceniodawca nalicza od przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o PDOF, uzyskiwanego z umowy zlecenia. Następnie wyliczone składki za zleceniobiorcę wykazuje się odpowiednio w drukach:

• ZUS RCA - gdy umowa zlecenia stanowi dla niego tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS,
   
• ZUS RZA - jeśli powoduje ona dla takiej osoby tytuł wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Wymienione wzory druków ZUS dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl w dziale Składki ZUS

Umowa zlecenia bez ubezpieczeń w ZUS

Powyższe wyjaśnienia w zakresie objęcia ubezpieczeniami osób wykonujących umowy zlecenia nie dotyczą wszystkich zleceniobiorców. Dla niektórych z nich praca na ich podstawie w ogóle nie powoduje obowiązku ubezpieczeń w ZUS. Chodzi tu o uczniów i studentów w określonym wieku. Najczęściej w okresie wakacji właśnie z takimi osobami zawierane są umowy zlecenia.

Ubezpieczeniom społecznym w ZUS nie podlegają bowiem zleceniobiorcy będący uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Wynika to z art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.). Takich osób z tytułu zawartej umowy zlecenia nie zgłasza się do ubezpieczeń w ZUS oraz nie opłaca się za nich składek ubezpieczeniowych. Co ważne, umowa zlecenia zawarta z takimi zleceniobiorcami nie stanowi też dla nich tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Nie mogą oni też wnioskować o dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Status ucznia

Dla celów ubezpieczeń społecznych, uczniem do 31 sierpnia każdego roku jest osoba, która:

• kontynuuje naukę w tej samej szkole,
   
• ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,
   
• ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Jeżeli natomiast osoba posiadająca status ucznia przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, wówczas dla celów ubezpieczeniowych uznaje się ją za ucznia do 30 września danego roku. Wskazane wyżej terminy należy również stosować w odniesieniu do uczniów szkół policealnych o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, w których uczniowie kończą naukę np. w styczniu.

Status studenta

Inaczej jest w przypadku studentów. Za osoby takie - według ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572 ze zm.) - uważa się osoby kształcące się na studiach wyższych. Z kolei za studia wyższe uważa się studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia (art. 2 ust. 1 pkt 5 tej ustawy), patrz: ramka niżej.

Osoba przyjęta na studia nabywa prawa studenta od dnia immatrykulacji (aktu przyjęcia w poczet studentów uczelni) i złożenia ślubowania, którego treść określa statut uczelni do dnia ukończenia studiów lub daty skreślenia z listy studentów. Jeżeli data formalnej immatrykulacji jest późniejsza niż dzień 1 października danego roku kalendarzowego, wówczas zwolnienie z obowiązku ubezpieczeń obejmuje także okres między 1 października a dniem immatrykulacji.

Za dzień ukończenia studiów uważa się datę:

• złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego,
   
• złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu - w przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii,
   
• zaliczenia przez studenta ostatniej przewidzianej w planach studiów praktyki - w przypadku kierunku farmacja.

Zwracamy jednocześnie uwagę, że dla celów ubezpieczeniowych nie są studentami uczestnicy studiów doktoranckich i podyplomowych. Studia doktoranckie, na które przyjmowani są kandydaci posiadający tytuł magistra albo tytuł równorzędny, umożliwiające uzyskanie zaawansowanej wiedzy w określonej dziedzinie lub dyscyplinie nauki, przygotowujące do samodzielnej działalności badawczej i twórczej oraz uzyskania stopnia naukowego doktora są - w myśl przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym - studiami trzeciego stopnia. Natomiast studia podyplomowe są inną niż studia wyższe i studia doktoranckie formą kształcenia, przeznaczoną dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wyższych.

Ponadto, zgodnie z art. 167 ust. 2a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym - osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do dnia 31 października roku, w którym ukończyła te studia. Jak wyjaśnia ZUS, użyte w tym przepisie sformułowanie "zachowuje prawa studenta" nie jest tożsame z posiadaniem statusu studenta w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 18k tej ustawy. Oznacza to, że nie zmieniły się zasady ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych tych osób.

UWAGA! Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych studenta wykonującego umowę zlecenia nie ma znaczenia jego obywatelstwo ani kraj odbywania przez niego studiów.

Należy pamiętać, iż z tytułu zawarcia umowy zlecenia z własnym pracodawcą (wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy) za studenta lub ucznia w wieku do 26 lat należy opłacać wszystkie składki ubezpieczeniowe do ZUS. W takim przypadku umowa zlecenia w zakresie ubezpieczeń jest traktowana jak umowa o pracę, zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z przepisu tego wynika bowiem, iż za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Umowa o dzieło

Wykonywanie samodzielnej umowy o dzieło przez studenta lub ucznia w trakcie wakacji nie powoduje dla niego tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS. Zgodnie z zasadą, samodzielna umowa o dzieło nie stanowi tytułu do żadnych ubezpieczeń w ZUS. Na brak tytułu do ubezpieczeń w takim przypadku bez wpływu pozostaje wiek ucznia lub studenta.