Wieloletnia odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy

Firma budowlana otrzymała wezwanie do zapłaty odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania konstrukcji dachu budynku jednorodzinnego. Wezwanie dotyczyło inwestycji, która została zrealizowana kilkanaście lat wcześniej, dlatego w odpowiedzi, niezależnie od podważenia faktu nienależytego wykonania umowy, został podniesiony termin przedawnienia. Inwestor po zapoznaniu się z argumentacją firmy skierował sprawę do sądu. Czy obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość poniesienia odpowiedzialności finansowej za wady robót budowlanych wykonanych kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt lat wcześniej?

Zgodnie z uchwałą SN podjętą 22 listopada 2013 r., sygn. akt III CZP 72/13, termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzeniem. Zatem nie ma znaczenia, kiedy umowa została wykonana, a w którym momencie wystąpiła szkoda wynikająca z nieprawidłowego wykonania umowy. Należy jednocześnie podkreślić, że chwila wystąpienia szkody nie jest jednak tożsama z chwilą faktycznego powzięcia wiedzy przez wierzyciela o jej powstaniu.

Stosownie do art. 647 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. W kontekście brzmienia przywołanego przepisu, dla zakwalifikowania danego kontraktu jako umowy o roboty budowlane konieczne jest wykonywanie obiektu zgodnie z projektem. W przypadku bowiem braku projektu zwykle umowa jest uznawana za umowę o dzieło. To z kolei wpływa na termin przedawnienia związanych z nią roszczeń.

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat, licząc od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane. W orzecznictwie podnosi się (choć niejednolicie), że termin ten odnosi się do roszczeń obu stron umowy o dzieło, w tym odszkodowawczych, których źródłem jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przez którąkolwiek ze stron. Wyłącza to możliwość stosowania ogólnych regulacji, które przewidują znacznie dłuższy termin przedawnienia roszczeń majątkowych.

Przepisy regulujące umowę o roboty budowlane nie wprowadziły odrębnego, szczególnego terminu przedawnienia roszczeń. Brak jest podstaw do stosowania w tym przypadku terminu przedawnienia przewidzianego dla umów o dzieło. Roszczenia z tego tytułu (w tym z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy) przedawniają się zgodnie z przepisami ogólnymi, a zatem po upływie maksymalnie 6 lat. W przypadku roszczeń związanych z działalnością gospodarczą termin ten wynosi 3 lata.

Odrębnie uregulowane są natomiast terminy na wykonanie uprawnień i dochodzenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady wykonanego obiektu czy oznaczonego dzieła. Zarówno bowiem w przypadku umowy o roboty budowlane, jak i umowy o dzieło, zastosowanie znajdą przepisy regulujące rękojmię przy umowie sprzedaży. Termin na wykonanie uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne wynosi rok od dnia stwierdzenia wady obiektu (dzieła), o ile ujawni się ona w czasie określonym w art. 568 § 1 K.c. (tj. 2 lata, a gdy chodzi o wady nieruchomości 5 lat) liczonym od dnia końcowego odbioru obiektu (dzieła).

W przywołanej na początku uchwale SN podniósł jednak, że roszczenie o naprawienie szkody z tytułu odpowiedzialności kontraktowej istnieje w ramach osobnego stosunku prawnego niż pierwotny stosunek zobowiązaniowy. Zatem nieistotny będzie moment zakończenia prac w ramach umowy, a chwila wystąpienia szkody.