Co warto wiedzieć o umowie licencji?

Obecnie trudno wyobrazić sobie pracę czy nawet życie prywatne bez korzystania z cudzych utworów. Za taką możliwość często trzeba płacić. Czasem wystarczy kupić egzemplarz utworu, a czasem konieczne stanie się nabycie licencji. Z uwagi na doniosłość umowy licencji, zwłaszcza w obrocie gospodarczym, nie brakuje pytań na temat różnych aspektów tego typu umów.

Czy każda licencja jest terminowa?

Dopuszczalne są licencje zawierane na czas nieoznaczony, choć zasadą jest, że umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie 5 lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. Po upływie tego terminu prawo uzyskane na podstawie umowy licencyjnej wygasa (art. 66 ustawy o prawie autorskim). Jednak przepis ten ma charakter względnie obowiązujący - strony mogą w umowie postanowić inaczej, na co zezwolił prawodawca.

Takim innym rozwiązaniem może być właśnie udzielenie licencji na czas nieoznaczony, a więc bez terminu końcowego (umowa bezterminowa). Jeżeli strony zdecydują się na takie rozwiązanie, to przepis mówiący o wygaśnięciu umowy licencyjnej po 5 latach nie znajdzie w tym wypadku zastosowania.

Czy możliwe jest wypowiedzenie licencji?

Wypowiedzenie umowy licencji jest możliwe przede wszystkim w przypadku umów zawieranych na czas nieoznaczony. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku - na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. Dla przykładu, wypowiedzenie licencji doręczone licencjobiorcy w maju 2014 r. skutkować będzie jej wygaśnięciem dopiero z końcem przyszłego roku (31 grudnia 2015 r. o godz. 24⁰⁰).

Czy licencjodawcy zawsze przysługuje wynagrodzenie?

NIE. Jednym z ważniejszych postanowień umów licencyjnych, od których jednak nie zależy ważność licencji, jest określenie wynagrodzenia należnego licencjodawcy. Nie ma jednak przeszkód, aby licencja była udzielona nieodpłatnie. Wówczas należy to wyraźnie zastrzec w umowie. Jeżeli bowiem z umowy nie wynika, że udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Jego wysokość określa się wówczas z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.

Dla odmiany, autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują: prawo do reprodukcji, prawo do tłumaczenia i adaptacji lub wprowadzania innych zmian w programie, jak również prawo rozpowszechniania (w tym użyczenia lub najmu) programu lub jego kopii.

Czym licencja różni się od przeniesienia autorskich praw majątkowych?

W najprostszym ujęciu licencja to jedynie umowa o korzystanie z utworu, zaś umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych skutkuje zmianą uprawnionego, np. z twórcy utworu na nabywcę praw (można to porównać do różnic między umową najmu a umową sprzedaży rzeczy). Jedna i druga umowa obejmuje jednak pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Elementem tej pierwszej (licencji) jest udzielenie przez licencjodawcę na rzecz licencjobiorcy upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych polach eksploatacji z określeniem zakresu, czasu i miejsca korzystania. Licencjodawca (np. twórca zdjęć) pozostaje jednak nadal podmiotem praw autorskich. Jeżeli strony umowy nie postanowiły inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji.

Skutkiem drugiej umowy, jak sama nazwa wskazuje, jest przeniesienie praw autorskich (majątkowych) na nabywcę, który staje się ich podmiotem. Wówczas twórca nie może dalej rozporządzać tymi prawami czy nawet z nich korzystać w danym zakresie. Nabywca autorskich praw majątkowych może je natomiast przenieść na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

W braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa uważa się, że twórca udzielił licencji. Domniemanie to znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie sądowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 listopada 2006 r., sygn. akt I ACa 487/2006).

Jakie są rodzaje licencji?

Licencje dzielimy na wyłączne i niewyłączne.

Ta pierwsza przyznaje licencjobiorcy prawo wyłącznego korzystania z utworu na określonych w umowie polach eksploatacji, na danym terytorium i przez określony czas. Poza tym, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, uprawniony z licencji wyłącznej może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych, w zakresie objętym umową licencyjną. W przypadku natomiast licencji niewyłącznej udzielenie licencji nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji.

Licencja wyłączna wymaga zawarcia umowy przynajmniej w zwykłej formie pisemnej, a także wyraźnego zastrzeżenia wyłączności korzystania z utworu w określony sposób, a więc na określonych polach eksploatacji. Jest to o tyle istotne, że ustawodawca przyjął swego rodzaju domniemanie na rzecz licencji niewyłącznej w przypadku, gdy nie będzie spełniony choćby jeden z wymienionych warunków.

Ustawowy otwarty katalog odrębnych pól eksploatacji:

1)	w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
2)	w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,
3)	w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.