Co daje umowa agencyjna?

Umowa agencyjna służy przedsiębiorcom do regulowania wzajemnych praw i obowiązków z zakresu szeroko pojętego przedstawicielstwa i pośrednictwa w sprzedaży towarów lub oferowaniu usług. Kontrakt ten jest wykorzystywany zarówno przez firmy pozyskujące nowe zlecenia od podmiotów gospodarczych w swojej branży (np. budowlanej), jak i przez przedsiębiorców nastawionych na obrót z konsumentami za pośrednictwem swoich agentów (np. organizatorzy turystyki, zakłady ubezpieczeń).

Dwie odmiany współpracy

Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Jest to kontrakt obustronnie profesjonalny (gospodarczy), ponieważ jego stronami mogą być wyłącznie przedsiębiorcy.

W praktyce charakterystyczny dla tego rodzaju umowy jest także prowizyjny system wynagrodzenia, który dotyczy obu odmian umowy agencyjnej. Możliwe są bowiem dwa warianty: pośredniczy lub przedstawicielski. W wariancie dotyczącym pośrednictwa czynności agenta sprowadzają się przede wszystkim do podejmowania czynności faktycznych prowadzących do zawarcia przez dającego zlecenie umów z klientami, np. działań mających na celu zdobycie określonych klientów, działań z zakresu promocji i reklamy. Z kolei w przypadku umowy przedstawicielskiej agent może również zawierać umowy z klientami w imieniu dającego zlecenie. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie. Jeżeli jednak agent zawierający umowę w imieniu dającego zlecenie nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, umowę uważa się za potwierdzoną w sytuacji, gdy dający zlecenie niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o zawarciu umowy nie oświadczy klientowi, że umowy nie potwierdza. Pełnomocnictwo może być udzielone w samej umowie agencyjnej lub w odrębnym dokumencie.

Odpłatność

Umowa agencyjna jest umową odpłatną, dlatego też każdy taki kontrakt daje agentowi prawo do wynagrodzenia, nawet jeśli o nim nie wspomina. Jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja (art. 758¹ § 1 Kodeksu cywilnego). Wysokość prowizji z reguły określa umowa. Na wypadek gdyby tak istotna kwestia została jednak pominięta milczeniem, wówczas prowizja należy się w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju w miejscu działalności prowadzonej przez agenta.

W razie niemożności ustalenia prowizji w ten ostatni sposób, agent otrzyma prowizję w odpowiedniej wysokości przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności bezpośrednio związanych z wykonaniem zleconych mu czynności.

Wynagrodzenie agenta nie zawsze jednak musi przybrać formę prowizji. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby określone ono zostało w wysokości stałej lub też częściowo stałej i częściowo zmiennej (np. stałe minimalne wynagrodzenie plus prowizja od nadwyżki zawartych umów).

Wymagalność wynagrodzenia

Na ogół agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju. Prowizja ustalana bywa najczęściej jako procent od wartości zawieranych umów albo jako kwota od określonej liczby umów niezależna od wartości transakcji.

W dwóch sytuacjach agent może również żądać prowizji od umów zawartych już po rozwiązaniu umowy agencyjnej:

1) gdy skutkiem działań agenta dający zlecenie lub on sam jeszcze przed rozwiązaniem umowy agencyjnej otrzymał od klienta propozycję zawarcia umowy,

2) gdy do zawarcia umowy z klientem doszło w rozsądnym czasie od rozwiązania umowy agencyjnej, lecz w przeważającej mierze dzięki staraniom byłego agenta.

W obu wypadkach prawo byłego agenta do prowizji powstaje nawet wówczas, gdy konkretną umowę z klientem zawarł nowy agent. W danych okolicznościach względy słuszności mogą jednak przemawiać za podziałem prowizji między obu agentów.

Strony mogą w umowie wyłączyć lub ograniczyć prawo agenta do prowizji od umów zawartych z klientami po rozwiązaniu umowy agencyjnej.

Agent nie może jednak żądać prowizji, gdy oczywiste jest, że umowa z klientem nie zostanie wykonana na skutek okoliczności, za które dający zlecenie nie ponosi odpowiedzialności. W takim przypadku prowizja już wypłacona agentowi podlega zwrotowi.

Szczególnym uprawnieniem agenta jest natomiast możliwość żądania od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego po rozwiązaniu umowy agencyjnej.

Powinności stron

Oprócz zapłaty wynagrodzenia (prowizji) dający zlecenie ma również obowiązek:

przekazywać agentowi dokumenty i informacje potrzebne do prawidłowego wykonania umowy,
zawiadomić agenta o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji zawarcia umowy oraz o niewykonaniu umowy, przy której zawarciu agent pośredniczył lub którą zawarł w imieniu dającego zlecenie,
zawiadomić agenta o tym, że liczba umów, których zawarcie przewiduje, lub wartość ich przedmiotu będzie znacznie niższa niż ta, której agent mógłby się normalnie spodziewać.

Natomiast powinności agenta (poza głównym świadczeniem pośrednictwa lub przedstawicielstwa) obejmują m.in.:

przekazywanie dającemu zlecenie wszelkich informacji mających dla niego znaczenie,
przestrzeganie wskazówek dającego zlecenie uzasadnionych w danych okolicznościach,
podejmowanie w zakresie prowadzonych spraw czynności potrzebnych do ochrony praw dającego zlecenie.

Każda ze stron umowy agencyjnej zobowiązana jest również do zachowania lojalności wobec kontrahenta. Co jednak istotne, obowiązki ciążące na dającym zlecenie nie mogą być wyłączone ani zmienione umową stron.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)