Bhp przy wykonywaniu zlecenia

1) Czy zleceniobiorcy niebędący naszymi pracownikami powinni przejść wstępne badania lekarskie oraz szkolenie bhp?

W niektórych sytuacjach taka potrzeba może wynikać ze specyfiki wykonywanych czynności, albo warunków, w których przyjmujący zlecenie świadczy swe usługi. Zlecający nie jest jednak zobligowany do ponoszenia kosztów z tego tytułu, chyba że zobowiązuje go do tego umowa.

W art. 211 K.p. pracownik został zobowiązany do przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym m.in. do brania udziału w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz innym zaleconym badaniom. Z kolei w myśl art. 304¹ K.p., obowiązki wynikające z art. 211 K.p., w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę (w tym zleceniodawcę), ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.

W świetle powyższego, o tym czy szkolenie i (lub) badania profilaktyczne powinny być przeprowadzone decyduje zleceniodawca. Przy podejmowaniu decyzji w tej sprawie musi on jednakże wziąć pod uwagę treść art. 304 K.p.

Ważne: Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy nie tylko pracownikom, ale także osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Temu celowi mogą właśnie służyć badania wstępne oraz szkolenie bhp. Powyższe potwierdza Państwowa Inspekcja Pracy (pismo Głównego Inspektoratu Pracy z dnia 8 sierpnia 2007 r., znak: GNP/426/07/PE), zdaniem której: „Jeśli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp.”

Żaden przepis prawa nie zobowiązuje natomiast zlecającego do ponoszenia kosztów badań profilaktycznych oraz szkolenia bhp. Zatem w przypadku, gdy ich przeprowadzenie jest wskazane, w sprawie odpłatności strony powinny się porozumieć w zawartej umowie.

2) Czy zleceniobiorca ma prawo do zwolnienia od pracy z tytułu urodzenia się jego dziecka, opieki nad dzieckiem do lat 14 oraz urlopu ojcowskiego?

Uprawnienia, o których mowa w pytaniu, wynikają z norm prawa pracy i należą do uprawnień ściśle pracowniczych. O powyższym przesądza nie tylko sformułowanie poszczególnych przepisów, które określają adresata normy w sposób niebudzący żadnych wątpliwości (np. pracownikowi przysługuje…), ale także brak przepisów szczególnych bądź odsyłających (tak jak to ma miejsce w odniesieniu do kwestii związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy). Według art. 2 K.p., pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, ale nie umowy zlecenia.

W świetle powyższego, zleceniobiorca nie może skorzystać z uprawnień, o których mowa w pytaniu. Strony mogą jednak - realizując zasadę swobody postanowień umownych w prawie cywilnym - wprowadzić do umowy szczególne uprawnienia zleceniobiorcy o charakterze zbliżonym do pracowniczych. Należy w tym miejscu podkreślić, że nie ma możliwości uzyskania zasiłku z tytułu urlopu ojcowskiego zleceniobiorcy, nawet jeśli strony w ten właśnie sposób nazwałyby dodatkowe uprawnienie zleceniobiorcy.