Brak zapłaty w e-sklepie a rozwiązanie umowy

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej prowadzę sklep internetowy. Do tej pory stosowałem regułę, że brak zapłaty przez konsumenta w ciągu 72 godzin od zamówienia towaru powodował automatyczne rozwiązanie umowy i wysłanie przez system informacji o anulowaniu zamówienia. Jeden z konsumentów zakwestionował taki sposób jako nielegalny. Czy ma rację?

Praktyka stosowana przez Czytelnika ma dość powszechny charakter. Nie oznacza to jednak, iż jest ona zgodna z prawem. Niezależnie bowiem od przepisów ustawy o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r. poz. 827 ze zm.), Czytelnik zobowiązany jest do stosowania innych ustaw, w tym przede wszystkim Kodeksu cywilnego w zakresie dotyczącym umowy sprzedaży.

W 2016 r. UOKiK zapowiada kontrole przestrzegania przepisów prokonsumenckich.

Umowa sprzedaży jest tzw. umową wzajemną. Dotyczy to sytuacji, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych określa m.in. art. 491 § 1 K.c. (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

Z uwagi na fakt, że z chwilą kliknięcia przez konsumenta przycisku "zamówienie z obowiązkiem zapłaty" (lub analogicznego) pomiędzy stronami zawierana jest umowa sprzedaży, do jej rozwiązania nie wystarczy anulowanie zamówienia. Sam bowiem fakt anulowania zamówienia powoduje sytuację, iż pomiędzy stronami została zawarta ważna umowa, konsument nie zapłacił za towar, a sprzedawca nie rozwiązując umowy anulował zamówienie. Taka regulacja może zostać zakwestionowana przez UOKiK w przypadku analizy regulaminu jako niedozwolona klauzula umowna, co spowoduje nałożenie kary. Czytelnik powinien bowiem stosować w praktyce art. 491 § 1 K.c., a w przypadku braku otrzymania zapłaty w terminie określonym w regulaminie swojego sklepu, wysłać konsumentowi informację o wyznaczeniu dodatkowego terminu na dokonanie zapłaty, pod rygorem odstąpienia od umowy. Stosowanie takiej procedury jest bardziej czasochłonne, ale zabezpiecza Czytelnika przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami stosowania niedozwolonych postanowień umownych.

Wyznaczanie dodatkowego terminu nie jest konieczne w sytuacji, gdy kupujący oświadczy, np. w e-mailu wysłanym już po dokonaniu zamówienia, że rezygnuje z niego i nie zapłaci. Z treści art. 492¹ K.c. wynika bowiem, że jeżeli strona obowiązana do spełnienia świadczenia oświadczy, że świadczenia tego nie spełni, druga strona może odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego, także przed nadejściem oznaczonego terminu spełnienia świadczenia.

Z uwagi na fakt, iż wskutek dokonania przez konsumenta zamówienia umowa została ważnie zawarta, Czytelnik mógłby także dochodzić jej wykonania, jednak wobec przysługującego konsumentowi uprawnienia do odstąpienia od umowy rozwiązanie takie wydaje się niecelowe.

Czytelnik powinien przeanalizować treść stosowanego regulaminu oraz procedury funkcjonujące w ramach sklepu internetowego. W 2016 r. UOKiK planuje bowiem kontrole stosowania przez przedsiębiorców przepisów prokonsumenckich.

"Uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej bez wyznaczenia dodatkowego terminu na spełnienie świadczenia (...) dopuszczalne jest tylko w ściśle określonych w art. 492 K.c. przypadkach".

Postanowienie SN z dnia 20 marca 2014 r., sygn. akt I CSK 404/13