Przekazanie dzieła sztuki wraz z prawami autorskimi w formie darowizny

Jesteśmy stowarzyszeniem, które prowadzi działalność gospodarczą. Jeden z naszych członków zamierza przekazać nam dwa swoje dzieła (obrazy) wraz ze związanymi z nimi prawami autorskimi przeniesionymi bezterminowo.

1) W jaki sposób prawidłowo udokumentować przekazanie darowizny?

Przyjmowanie przez stowarzyszenie darowizn jest dozwolone. Jak wynika z art. 42 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2015 r. poz. 1393 ze zm.) stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na działalność ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej. Darowizna jest jednak umową, a nie czynnością jednostronną, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Nie ma przeszkód, aby przedmiotem darowizny były także prawa autorskie. Zatem członek stowarzyszenia może przekazać w darowiźnie obrazy będące jego dziełem wraz z majątkowymi prawami autorskimi. Co prawda z treści art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.) wynika, iż oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Dalsza część tego przepisu stanowi jednak, że umowa darowizny zawarta w innej formie jest ważna, jeżeli świadczenie zostało spełnione. Chcąc zatem uniknąć kosztów związanych ze sporządzeniem aktu notarialnego, darczyńca może przekazać stowarzyszeniu w darowiźnie swoje obrazy, a następnie strony mogą w formie pisemnej sporządzić umowę darowizny obejmującą zarówno obrazy, jak i związane z nimi prawa autorskie. Jak bowiem wynika z art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 666), umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu może nastąpić nieodpłatnie, przy czym musi to wynikać z treści umowy, w przeciwnym razie twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

2) Czy wprowadzając do ksiąg rachunkowych otrzymane w darowiźnie dzieła sztuki, należy ująć je jako wartości niematerialne i prawne, czy jako środki trwałe?

Stowarzyszenie wprowadzając dzieła sztuki do ksiąg rachunkowych, musi mieć na względzie, że zostały nabyte nieodpłatnie i w związku z tym księgować je po stronie Ma konta 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne" (art. 32 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2016 r. poz. 1047). Przy czym gdy otrzymany w darowiźnie składnik majątku zostanie zaliczony do aktywów trwałych podlegających amortyzacji, to jego wartość wstępnie ujmuje się po stronie Ma konta 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów" i odnosi sukcesywnie na konto 76-0 - równolegle do dokonywanych odpisów amortyzacyjnych (art. 41 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 tej ustawy).

W sytuacji gdy dzieła sztuki spełnią warunki wymienione w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy, tj. ich przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok, są one kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, to zalicza się je do środków trwałych. Istotne jest, że zaliczone do środków trwałych dzieła sztuki nie tracą wartości użytkowej ani na skutek używania, ani na skutek upływu czasu. Jest wręcz odwrotnie - ich wartość w miarę upływu czasu może wzrosnąć. W związku z tym wskazane jest odstąpienie od dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (chociaż wprost nie wynika to z ustawy o rachunkowości). W takim przypadku otrzymane nieodpłatnie dzieła sztuki ujmuje się bezpośrednio w pozostałych przychodach operacyjnych zapisem:

- Wn konto 01 "Środki trwałe",

- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

Zapis o nieamortyzowaniu dzieł sztuki zaliczonych do środków trwałych powinien zostać zapisany w zasadach (polityce) rachunkowości.

Jeśli otrzymane drogą darowizny obrazy stowarzyszenie będzie wykorzystywać w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, to należy zaliczyć je do inwestycji, natomiast gdy będą służyły celom handlowym - do towarów.

Nabyte łącznie z obrazami prawa autorskie związane z tymi dziełami sztuki, o ile spełniają warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości, tzn. nadają się do gospodarczego wykorzystania, ich przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok i są przeznaczone na potrzeby jednostki, zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych. Stowarzyszenie prawa te powinno wówczas zaewidencjonować zapisem:

- Wn konto 02 "Wartości niematerialne i prawne",

- Ma konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów".

Od wartości początkowej tych praw należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych, przeksięgowując równolegle ich równowartość z konta 84 na konto 76-0.