Umowa darowizny w praktyce

Darowizna to jedna z najczęściej zawieranych umów, przy czym to "zawieranie" ma w zdecydowanej większości sytuacji charakter nieformalny - tak jest m.in. w przypadku dawania prezentów. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Występuje tutaj charakterystyczna dla tej umowy nieekwiwalentność (bezpłatność) świadczenia. Darowizna to zawsze umowa, a nie czynność prawna jednostronna, co sprawia, że nikt nie może być obdarowany wbrew swojej woli.

Niejednokrotnie zdarza się, że darowizna stanowi swoistą "odpłatę" za wcześniejsze korzyści, które darczyńca uzyskał od obdarowanego. Może pojawić się zatem wątpliwość czy w takim przypadku tego rodzaju przysporzenie może być uznane za darowiznę, czy może za inną umowę (co może skutkować zmianą w zakresie opodatkowania takiej czynności). Jednak z formalnego punktu widzenia wdzięczność darczyńcy nie ma znaczenia - jeżeli nie wynika z określonego obowiązku - nakazu prawnego - to zawsze ma charakter altruistyczny i nie może być wiązana z istnieniem jakiegoś ekwiwalentu uzyskanego wcześniej przez darczyńcę.

W obrocie prawnym często spotykanym przykładem darowizny jest tzw. darowizna rękodajna. W potocznym znaczeniu oznacza sytuację, w której oświadczenia stron umowy darowizny składane są przed lub po wydaniu jej przedmiotu. Umowa taka staje się ważna w chwili zawarcia, a więc uzyskuje moc z datą wsteczną, zaś dla oceny treści umowy (która nie jest przecież nigdzie spisana czy w inny sposób utrwalona) zastosowanie znajdą przepisy dotyczące wykładni oświadczeń woli (art. 60 i art. 65 § 2 K.c. - Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).W tych warunkach zgodzić się należy z poglądem, wedle którego umowa darowizny rękodajnej może być zamanifestowana przez każde zachowanie darczyńcy, które zgodnie z przyjętymi regułami znaczeniowymi będzie interpretowane jako wyraz jego woli dokonania nieodpłatnego przysporzenia, które doprowadziło do powstania przysporzenia po stronie obdarowanego.

W praktyce warto udokumentować fakt zawarcia tego rodzaju porozumienia, zwłaszcza jeśli chodzi o darowizny niemające charakteru drobnych zwyczajowych przysporzeń (np. normalnej wartości prezent z okazji urodzin itp.). Z jednej strony pozwala to w łatwy sposób wykazać obdarowanemu legalność pochodzenia swojego majątku (np. w przypadku kontroli skarbowej), z drugiej może dzięki temu kontrolować jakiej wartości przysporzenia od danej osoby otrzymał. To ostatnie jest o tyle istotne, że darowizna podlega opodatkowaniu powyżej określonej kwoty (tzw. kwoty wolnej), przy czym istotna jest nie tylko ostatnia darowizna, ale także inne darowizny (czy spadek) od tej samej osoby otrzymane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.