Czym grozi wypowiedzenie leasingu?

Dla leasingobiorcy wypowiedzenie leasingu nie oznacza końca obowiązków względem finansującego i wiąże się zwykle z dodatkowymi kosztami. Ponieważ przez cały okres trwania umowy właścicielem przedmiotu (np. pojazdu, maszyny) jest leasingodawca, zachodzi konieczność zwrotu używanej rzeczy oraz odpowiedniego rozliczenia pozostałych rat, które stają się natychmiast wymagalne. Z wydaniem przedmiotu leasingu nie warto zwlekać, bowiem leasingodawca mógł przewidzieć w umowie karę umowną za brak realizacji tej powinności.

Przedterminowe zakończenie

Każda umowa leasingu zawierana jest na z góry oznaczony czas, zwykle wynoszący kilka lat. W założeniu więc leasing powinien kończyć się z nadejściem terminu końcowego umowy. Korzystającemu przysługuje wówczas często tzw. opcja wykupu przedmiotu leasingu, za cenę od 1% jego początkowej wartości do kilkudziesięciu procent, która mniej więcej odzwierciedlać będzie aktualną wartość leasingowanej rzeczy po wygaśnięciu umowy.

Nierzadko jednak finansujący może doprowadzić do wcześniejszego zakończenia umowy w sposób jednostronny ze skutkiem natychmiastowym (tj. poprzez wypowiedzenie umowy), chyba że w umowie strony przewidziały termin wypowiedzenia. Bez potrzeby wypowiadania umowy leasing wygasa również w przypadku utraty rzeczy będącej przedmiotem leasingu z powodu okoliczności, za które finansujący nie ponosi odpowiedzialności, a także w razie odstąpienia przez finansującego (na żądanie korzystającego) od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy.

Leasingodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku:

naruszenia przez korzystającego obowiązku utrzymania rzeczy w należytym stanie,
niewłaściwego używania rzeczy,
nieusunięcia zmian w rzeczy dokonanych bez zgody finansującego,
oddania rzeczy do używania osobie trzeciej bez zgody finansującego,
zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty wynagrodzenia.

Za wyjątkiem oddania rzeczy do używania osobie trzeciej, wypowiedzenie leasingu powinno poprzedzać pisemne upomnienie.

Uwaga na karę umowną

Po wygaśnięciu umowy leasingobiorca musi wydać leasingodawcy jej przedmiot. Warto to zrobić dobrowolnie, ponieważ w przeciwnym razie leasingodawca zleci czynności terenowe związane z przymusowym odbiorem rzeczy windykatorowi. Zwłoka z wydaniem przedmiotu leasingu z reguły sankcjonowana jest wysoką karą umowną. Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego kara umowna może być zastrzeżona jedynie na wypadek nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania niepieniężnego.

Kara umowna może przysługiwać leasingodawcy (o ile oczywiście została zastrzeżona w umowie) na wypadek niezwrócenia przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy wskutek upływu czasu, na jaki została zawarta, czy w wyniku jej wypowiedzenia. Wówczas bowiem leasingobiorca ma obowiązek niepieniężny polegający na zwrocie przedmiotu leasingu, co do którego może być zastrzeżona kara umowna (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2007 r., sygn. akt I ACa 342/2007).

Można również zastrzec skutecznie karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy leasingu w razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez leasingobiorcę (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2006 r., sygn. akt IV CSK 154/2006).

Natomiast za niedopuszczalne należy uznać zastrzeżenie kary umownej na wypadek opóźnienia czy nieuiszczenia rat leasingowych, które stanowią zobowiązanie pieniężne leasingobiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2005 r., sygn. akt V CK 90/2005).

Rozliczenia po wypowiedzeniu leasingu

Zarówno regulacje prawne dotyczące umowy leasingu, jak i postanowienia samej umowy stawiają leasingobiorców (korzystających) w mało komfortowej sytuacji w razie wygaśnięcia umowy przed czasem. Znajomość reguł rządzących przedterminowym zakończeniem leasingu może jednak uchronić firmę od strat.

W razie wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od niego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat. Przy czym są one pomniejszone o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu. Ta kluczowa dla przedterminowego zakończenia umowy leasingu i wzajemnych rozliczeń stron regulacja (art. 709¹⁵ K.c.) nie zawsze bywa przestrzegana przez finansujących.

Podobnie jest w przypadku, gdy przyczyną przedterminowego zakończenia leasingu jest utrata leasingowanej rzeczy. Wówczas finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat. Pomniejsza się je o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody (art. 709⁵ § 3 K.c.).

Odliczenia

Bywa, że firmy leasingowe odbierają korzystającemu przedmiot leasingu (np. samochód, maszynę), żądają uiszczenia sumy przyszłych rat, natomiast nie kwapią się z ich umniejszeniem o wartość odebranej rzeczy czy zaoszczędzone koszty obsługi leasingu (w tym np. odsetki z tytułu kredytu zaciągniętego na zakup przedmiotu leasingu). W efekcie wystawiają byłym klientom wysoki rachunek do zapłaty. Brak odpowiedniej reakcji i obrony leasingobiorcy przed takimi działaniami przynosi spore straty.

Warto również znać orzecznictwo sądów w tej materii. Do korzyści podlegających odliczeniu zalicza ono także korzyści uzyskane z nowej umowy leasingu obejmującej ten sam przedmiot, np. konkretny samochód oddany w leasing innemu przedsiębiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2010 r., sygn. akt V CSK 7/2010).

Uwzględnieniu podlega również VAT zapłacony od części rat leasingowych, uiszczonych pomimo wygaśnięcia umowy. Ponadto finansujący powinien odliczyć odsetki, wartość przedmiotu leasingu oraz korzyści uzyskane wskutek rozwiązania umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r., sygn. akt I CSK 641/2009).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).