Rozliczenia w trakcie umowy leasingu

Umowa leasingu jest bardzo popularną formą finansowania, szczególnie w przypadku nabycia pojazdów oraz maszyn firmowych. Warto jednak pamiętać, że oprócz niewątpliwych zalet, szczególnie z podatkowego punktu widzenia, niesie ona ze sobą także pewne ryzyko, zwłaszcza jeżeli przedmiot leasingu w trakcie jej trwania ulegnie uszkodzeniu, zniszczeniu, czy kradzieży.

Chociaż poszczególne wzory umów leasingu różnią się od siebie w zależności od osoby finansującego, przedmiotu leasingu, jego rodzaju, czy parametrów, to ogólne przepisy dotyczące tej umowy znajdują się w Kodeksie cywilnym. Z perspektywy leasingobiorcy (korzystającego) pełnią one ważną funkcję. Zapewniają bowiem podstawową ochronę prawną na wypadek gdyby z zastosowanego wzorca umowy wynikały postanowienia skrajnie niekorzystne dla leasingobiorcy.

Utrata przedmiotu leasingu

W przypadku leasingu zwłaszcza, dotyczącego pojazdów, może dojść do utraty przedmiotu umowy wskutek jego kradzieży. W takim przypadku zastosowanie znajdzie art. 709⁵ K.c. Stanowi on, że jeżeli utrata przedmiotu leasingu nastąpiła z przyczyn niezawinionych przez leasingodawcę, umowa leasingu wygasa. Skutki tego przepisu są bardzo niekorzystne dla leasingobiorcy, ponieważ nie tylko stracił on przedmiot leasingu, ale na żądanie finansującego jest zobowiązany do uregulowania wszystkich niezapłaconych rat. Kradzież przedmiotu leasingu powoduje bowiem obowiązek niezwłocznej spłaty należności wobec leasingodawcy, zamiast spłaty ratalnej. Leasingobiorca może jednak pomniejszyć swoją należność o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek zapłaty rat przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody. Wynika to bowiem z art. 709⁵ § 3 K.c.

Z umowy leasingu zazwyczaj wynika szczegółowy zakres ubezpieczenia jej przedmiotu.

Faktyczne rozliczenie

W praktyce po kradzieży przedmiotu leasingu i obowiązkowym zawiadomieniu leasingodawcy, wezwie on korzystającego do przedstawienia dokumentów potwierdzających kradzież (np. zawiadomienie organów ścigania) oraz do spłaty pozostałych rat. Należy jednak pamiętać, że z treści umowy leasingu wynika obowiązek należytego ubezpieczenia jej przedmiotu, który określa, że ma ono obejmować także ubezpieczenie autocasco, w tym również ubezpieczenie od kradzieży. W przypadku utraty przedmiotu leasingu ubezpieczenie, co do zasady, wypłacane jest leasingodawcy. Suma jaką leasingodawca otrzymał tytułem odszkodowania od zakładu ubezpieczeń podlega zaliczeniu na poczet należnych, a jeszcze nieuiszczonych rat wynikających z wygaśnięcia umowy leasingu. Rozliczenie stron umowy leasingu wskutek kradzieży jej przedmiotu może być sporne między stronami. Umowa leasingowa może przewidywać szczegółowe postanowienia w tym zakresie, jednak finansujący obowiązany jest pomniejszyć wartość dochodzonych rat o sumy wskazane w art. 709⁵ § 3 K.c. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 28 maja 2008 r., sygn. akt II CSK 31/08, strony mogą wprowadzić pewne modyfikacje sposobu rozliczenia pozostałych nieuregulowanych rat leasingowych w stosunku do przewidzianego w art. 709⁵ § 3 K.c., jednakże finansujący, żądając natychmiastowej zapłaty reszty wynagrodzenia, musi pomniejszyć je o korzyści wskazane w powołanym przepisie. Do korzyści jakie finansujący uzyskał wskutek natychmiastowej zapłaty rat leasingowych po kradzieży pojazdu należy doliczyć także zmniejszone koszty kredytu, jeżeli finansujący zaciągnął go na potrzeby sfinansowania zakupu przedmiotu leasingu.

Uszkodzenie rzeczy

Do sporów pomiędzy stronami umowy leasingu może dojść także w sytuacji gdy przedmiot leasingu ma wady lub się psuje. To na leasingobiorcy ciąży obowiązek utrzymywania rzeczy w należytym stanie, w tym dokonywania jej konserwacji i napraw. W funkcjonujących na rynku wzorcach umów leasingu zazwyczaj wskazane jest, że napraw dokonywać ma autoryzowany warsztat lub personel z konkretnie wskazanymi kwalifikacjami.

W przypadku gdy przedmiot leasingu ulega uszkodzeniu, leasingodawca nie ponosi odpowiedzialności za jego wady. W treści art. 709⁸ § 1 K.c. zawarty jest, co prawda, wyjątek dotyczący sytuacji gdy finansujący ponosi odpowiedzialność za wady, jednak bardzo rzadko występuje on w praktyce. Po zawarciu umowy leasingu korzystającemu przysługują uprawnienia wynikające z wad rzeczy (przede wszystkim z rękojmi), które wynikają z umowy pomiędzy finansującym a zbywcą rzeczy. Nie dotyczy to jedynie odstąpienia od umowy. Korzystający, niezależnie od dochodzenia praw z rękojmi, ma obowiązek regulowania opłat leasingowych. Przy czym w przypadkach wad przedmiotu leasingu, których usunięcie jest problematyczne lub wydłuża się w czasie, leasingobiorca powinien mieć świadomość, że co do zasady, może żądać odstąpienia przez finansującego od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy, o czym stanowi art. 709⁸ § 4 K.c. Jednak w takim przypadku, podobnie jak w sytuacji utraty przedmiotu leasingu, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem.

W praktyce to właśnie kwestie reklamacji przedmiotu leasingu i problem z odstąpieniem od umowy często prowadzą do konfliktu między stronami tej umowy, dlatego decydując się na finansowanie w postaci leasingu warto przeanalizować stosowne postanowienia umowy i wziąć pod uwagę ewentualną awaryjność przedmiotu leasingu.

Finansujący może odstąpić od umowy leasingu po spełnieniu się dwóch warunków - zgłoszenia żądania przez korzystającego oraz zaistnienia podstaw do złożenia takiego oświadczenia.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 stycznia 2013 r., sygn. akt V ACa 633/12

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.)